به عنوان بزرگترین اندام بدن، پوست – با تمامی طیف رنگهای مختلف – عملکردهای بسیاری دارد. به عنوان مثال، پوست به تنظیم دمای بدن کمک می‌کند و بدن را در برابر عناصر محیطی محافظت می‌کند. عوامل مختلفی ممکن است روی پوست بدن تأثیر بگذارد و باعث افزایش ملانوسیت‌ها و تولید ملانین و هایپرپیگمنتیشن، هایپرپیگمانتاسیون یا لک بدن شود.
در بسیاری از موارد، این واکنش‌ها در واقع بخشی از روند طبیعی دفاع یا بهبودی پوست هستند. مثلا تیره شدن پوست بدن را پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب در نظر بگیرید.
این روند تیره کننده یا برنزه کننده برای کمک به محافظت از پوست در برابر آسیب های ناشی از قرار گرفتن در معرض آفتاب است. با این حال، گاهی اوقات این فرآیندهای طبیعی و ضروری می‌توانند منجر به تغییرات طولانی مدت در رنگ پوست شوند و این تغییر رنگ به صورت یکدست اتفاق نیفتد و در برخی نقاط لک بدن ایجاد شود.
برخی از انواع لک بدن تظاهر، توزیع (جایی که روی پوست ظاهر می‌شود) یا علل منحصر به فردی دارند. این اشکال مختلف ممکن است دارای نام های خاص مانند ملاسما یا لنتیجین (لک های کبدی) باشند.
هایپرپیگمنتیشن بدن یا لک بدن معمولا در کجا رخ می‌دهد؟
هایپرپیگمنتیشن یا هایپرپیگمانتاسیون بیشتر در قسمت هایی از بدن که در معرض آفتاب هستند رخ می‌دهد مانند: صورت، گردن، سینه و بازوها. این مسئله منطقی است، زیرا قرار گرفتن در معرض آفتاب دلیل اصلی فعال شدن ملانوسیت و تولید ملانین است.
با این حال، اصطکاک می‌تواند در شکل‌گیری لک بدن نقش داشته باشد. این بدان معناست که – شاید به طور خلاف عادت – مناطقی که به طور مکرر در معرض آفتاب قرار نمی‌گیرند، مانند زیر بغل و کشاله ران، مکان های متداول برای پر رنگی هستند.
گردن، آرنج و زانوها نیز ممکن است در معرض لک و تیرگی بدن باشند که شاید از طریق ترکیبی از قرار گرفتن در معرض آفتاب و اصطکاک دچار این عارضه شوند. Acanthosis nigricans حالتی است که در آن تغییر رنگ تیره مانند در چین های پوستی با ضخیم شدن مخملی پوست همراه است.
چه عواملی در افزایش رنگدانه و ایجاد لک بدن نقش دارند؟
هایپرپیگمنتیشن، هایپرپیگمانتاسیون یا لک و تیرگی ممکن است توسط عوامل مختلفی ایجاد شود و در بیشتر موارد ترکیبی از دلایل ممکن است در این امر دخیل باشد. دلایل بروز آن ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- قرار گرفتن در معرض آفتاب / UV
اشعه ماوراء بنفش می‌تواند به پوست آسیب برساند و حتی با مدت کوتاهی در معرض قرار گرفتن، باعث تحریک پاسخ پوستی می‌شود که همان تولید ملانین است. خورشید منبع اصلی اشعه ماورا بنفش است. بنابراین، استفاده از ضد آفتاب مناسب با SPF کافی برای به حداقل رساندن آسیب پوستی ناشی از اشعه ماورا بنفش و لک بدن ضروری است.
- التهاب/ اصطکاک
بیماری های پوستی (مانند اگزما و آکنه)، گزش حشرات و حتی قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش می‌تواند باعث التهاب در پوست شود و به عنوان بخشی از پاسخ التهابی پوست، ملانوسیت‌ها برای تولید ملانین فعال می‌شوند و سبب ایجاد لک بدن و صورت خواهد شد.
خارش مداوم پوست به دلیل این عوامل سبب اصطکاک سطح پوست و به تبع آن لک بدن ایجاد می‌شود. همچنین بخش‌هایی از بدن مانند زانو و آرنج به دلیل اصطکاک با سطوح بیشتر در معرض لک بدن هستند.
- هورمون ها
تغییر در سطح هورمون‌ها می‌تواند منجر به تغییر در تولید ملانین شود. تغییرات هورمونی در بلوغ، بارداری و یائسگی ممکن است در تغییرات رنگ پوست نقش داشته باشد. قرص های جلوگیری از بارداری یا سایر روش های درمانی هورمونی نیز ممکن است بر میزان رنگدانه های پوست تأثیر بگذارد.
- بارداری
تورم های هورمونی در دوران بارداری به طور بالقوه تأثیر قابل توجهی بر روی رنگدانه های پوستی دارند، به طوری که “ماسک بارداری” یا “ملاسما” به عنوان اصطلاحی برای توصیف تیرگی صورت که در دوران بارداری اتفاق می‌افتد، استفاده می‌شود.
- دیابت
چاق و لاغر شدن های متعدد سبب کشیده شدن پوست می شوند و احتمال ایجاد تیرگی و لک را بالا می برد. در برخی مطالعات نشان داده شده است، افرادی که دچار لک بدن در زیر بغل، کشاله ران یا مفاصل می‌شوند، به احتمال بیشتری به دیابت خواهند شد.
- نژاد / قومیت
هایپرپیگمنتیشن یا هایپرپیگمانتاسیون به احتمال زیاد در افرادی که پوست به طور طبیعی تیره دارند، دیده می‌شود. در افراد با نژاد لاتین، آفریقایی و آسیایی شیوع لک بدن و صورت بیشتر است.
- عفونت ها
عفونت های قارچی و یا باکتریایی در مناطقی از بدن که اصطکاک بیش از حد دارند یا در آنجا رطوبت روی پوست وجود دارد (مناطق تعریق مانند زیر بغل و کشاله ران، زیر سینه ها و غیره) معمول است. وجود میکروب‌ها می‌تواند التهاب را افزایش دهد و ممکن است در ایجاد لک بدن موثر باشد.
برخی از رایج ترین انواع هایپرپیگمنتیشن کدامند؟
لک بدن و صورت نرمال یک دغدغه پوستی رایج است، اما اشکال خاص هایپرپیگمانتاسیون ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ملاسما
- هایپرپیگمانتاسیون بعد از التهاب
- لنتیژین
- آکانتوز نیگریکانس
- هایپرپیگمنتیشن های قدامی و پریورال
پیشگیری از ایجاد لک بدن یا هایپرپیگمانتاسیون
ساده‌ترین کاری که می‌توان برای پیشگیری انجام داد، بهداشت مناطق مستعد لک بدن است. زیر بغل بهتر است روزانه شسته و خشک شود، برای برداشتن موهای زائد آن از روش‌های ملایم با کمترین فشار و اصکاک استفاده شود. زانوها مرتب با لوسیون بدن یا کرم مرطوب کننده محافظت شود، در ناحیه گردن، دست‌ها و دکلته بهترین پیشگیری از ایجاد لک، استفاده از ضد آفتاب ضد لک است.
آیا می دانستید؟
گاهی اوقات سن به عنوان یک عامل خطر ابتلا به هایپرپیگمنتیشن در نظر گرفته می‌شود، اما این رابطه ممکن است چندان ساده نباشد. نگرانی در مورد “لکه های کبدی” یا ملاسما ممکن است با رسیدن بیماران به میانسالی و بیشتر از آن افزایش یابد، اما با افزایش سن، ما بیشتر در معرض اشعه ماوراء بنفش قرار می‌گیریم. یک عمر تجربه نوسانات هورمونی ممکن است در اواخر زندگی در تغییرات پوستی ظاهر شود. واقعیت این است که اکثر بیماران از 25 سالگی به بعد شاهد تغییرات ظریف پوستی از جمله نوسانات در میزان تولید رنگدانه ها و ایجاد لک بدن خواهند بود.
حقیقتی درباره هایپرپیگمنتیشن یا هایپرپیگمانتاسیون
یک سیستم درجه بندی به نام مقیاس فتوتایپ پوستی Fitzpatrick وجود دارد که در واقع یک رویکرد استاندارد برای ارزیابی ویژگی‌های پوست است . این مقیاس از I (1= سفید کمرنگ) تا VI (6= قهوه ای تیره یا سیاه) متغیر است. می‌توناید با این مقیاس میزان تیرگی پوست خود را تحت نظر پزشک تخمین بزنید.
2 پاسخ
سلام
میشه راهنمایی کنید که برای رفع لک ناشی از دستگاههای لیزر چیکار باید بکنیم.
ممنون میشم
سلام با تشکر جالب بود!