هیدروکینون چیست؟ کاربرد آن برای درمان لک صورت

وقتی به دنبال یک کرم ضد لک مناسب برای درمان لک صورت می‌گردیم، یکی از پرتکرارترین ترکیباتی که به گوش ما می‌خورد، هیدروکینون است. اما همان‌ طور که نام این ترکیب را زیاد می‌شنویم، عوارض و ممنوعیت‌ های استفاده از این ترکیب هم به ما گوشزد می‌شود.

در این مقاله از سیسپرسا قصد داریم که در مورد یکی از قدیمی‌ترین ترکیب‌ های درمانی لک پوست صحبت کنیم و ابعاد اساسی آن را بررسی کنیم.

هیدروکینون چیست؟ چه کاربردهایی دارد؟ عوارض و فواید آن چیست و آیا درمان‌ های جایگزینی برای آن وجود دارد؟

هیدروکینون چیست؟

اگر بخواهیم خیلی خلاصه بگوییم، هیدروکینون یک ترکیب آلی با فرمول شیمیایی C6H6O2 است. در دهه 1970، هیدروکینون به عنوان یک داروی ضد سرطان مورد بررسی قرار گرفت، اما به دلیل عوارض جانبی آن کنار گذاشته شد.

این ماده در کنار خواص و کاربردهای بسیاری که دارد، به عنوان یک عامل روشن کننده پوست شناخته شده و در درمان انواع مختلف هایپرپیگمانتاسیون (تیرگی و لکه‌های پوست) کاربرد دارد. هیدروکینون از تولید بیش از حد نرمال ملانین که رنگدانه اصلی پوست است، جلوگیری می‌کند و باعث روشنی پوست می‌شود.

بنابراین هیدروکینون با کاهش رنگدانه‌ های پوست، می‌تواند لکه‌ های تیره و هایپرپیگمانتاسیون را کاهش بدهد. ممکن است شما نام هیدروکینون را با عنوان سفیدکننده پوست هم بشنوید، اما مکانیسم عمل هیدروکینون به این شکل نیست.

کرم هیدروکینون

کرم هیدروکینون یک داروی موضعی است که برای درمان لک‌ های تیره پوست مانند ملاسما، کک و مک و لکه‌ های پیری، لکه‌ های کبدی و لک‌ های دوران باردای استفاده می‌شود. کرم هیدروکینون با نسخه و بدون نسخه در دسترس است.

برای استفاده از کرم هیدروکینون باید دقیقا براساس بروشور داخل بسته‌بندی عمل کنید یا طبق دستور پزشک از کرم استفاده کنید. معمولا کرم هیدروکینون 2 بار در روز در محل مورد نظر استفاده می‌شود. قبل از مصرف حتما در بخش کوچکی از پوست سالم استفاده کنید و در صورت مشاهده نشدن حساسیت و التهاب آن را برای لک‌های خود استفاده کنید.

پماد هیدروکینون در دو اندازه 2% و 4% تولید می‌شود که قدرت اثرگذاری متفاوتی در درمان لک‌های پوستی دارند.

بهترین کرم هیدروکینون

اگر به دنبال بهترین کرم هیدروکینون هستید، باید دقت کنید که کرم با نوع پوست و شدت لک‌های تیره شما سازگار است. کرم‌ هیدروکینون می‌تواند دارای ترکیبات مکمل دیگری باشد که هرکدام از آن‌ها با هدف خاصی برای درمان لک‌ ها استفاده می‌شوند.

شما براساس نیاز خود یا طبق دستور پزشک می‌توانید پماد هیدروکینون را از داروخانه‌ها تهیه کنید. اما حتی بهترین نوع این کرم نیز دارای عوارض جانبی است و باید تحت نظر متخصص پوست استفاده شود.

برخی از ویژگی‌ های یک کرم هیدروکینون خوب عبارت است از:

موثر: کرم باید حاوی حداقل 2% هیدروکینون باشد. کرم هیدروکینون 4% یک نمونه بسیار قوی است که برای لک‌ های قوی استفاده می‌شود.

ملایم: کرم باید فاقد مواد شیمیایی خشن مانند عطر و رنگ باشد. کرم حتما باید ترکیبات آبرسان و ترمیم‌کننده هم داشته باشد.

غیر چرب: کرم نباید منافذ پوست شما را مسدود کند.

مناسب با نوع پوست شما: اگر پوست حساسی دارید، باید یک کرم هیدروکینون مخصوص طبق نظر پزشک انتخاب کنید که برای پوست‌ های حساس فرموله شده باشد.

تاریخچه کرم هیدروکینون در درمان لک

هیدروکینون برای اولین بار در سال 1880 به عنوان یک عامل ضد عفونی کننده استفاده شد. در دهه 1940، مشخص شد که هیدروکینون می‌تواند برای درمان لک‌ های تیره پوست استفاده شود. از آن زمان، هیدروکینون به یکی از پرکاربردترین درمان‌ ها برای هایپرپیگمانتاسیون تبدیل شده است.

دهه 1880: هیدروکینون برای اولین بار به عنوان یک عامل ضد عفونی کننده سنتز شد.

دهه 1940: دکتر ساموئل کلاین، متخصص پوست، به طور تصادفی کشف کرد که هیدروکینون می‌تواند لک‌ های تیره پوست را روشن کند.

دهه 1950: هیدروکینون به طور گسترده برای درمان لک‌ های تیره پوست، از جمله ملاسما، کک و مک و لکه‌ های پیری استفاده شد.

دهه 1980: تحقیقات نشان داد که هیدروکینون در درمان لک‌ های تیره ناشی از جای جوش موثر است.

دهه 2000: هیدروکینون به عنوان یکی از پرکاربردترین درمان‌ ها برای هایپرپیگمانتاسیون شناخته شد.

دهه 2020: هیدروکینون با عوارض جانبی شناخته شد و دانشمندان به دنبال درمان ایمن به کشف سیستئامین رسیدند.

طریقه استفاده کرم هیدروکینون

قبل از استفاده از کرم هیدروکینون، حتما دستورالعمل داخل بسته‌بندی را مطالعه کنید. در ادامه مراحل کلی استفاده از کرم هیدروکینون را می‌گوییم:

1. صورت خود را با یک شوینده ملایم بشویید و به آرامی خشک کنید.
2. مقدار کمی از کرم را روی نوک انگشت خود بمالید.
3. کرم را به طور مساوی روی ناحیه آسیب دیده بمالید.
4. کرم را به آرامی روی پوست خود ماساژ دهید تا جذب شود.
5. در آخر دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
6. تنها به مدت زمانی که پزشک توصیه کرده کرم روی پوست باقی بماند.

نکات مهم:

• کرم هیدروکینون را فقط روی ناحیه آسیب دیده بمالید.
• از کرم هیدروکینون در اطراف چشم، دهان و بینی استفاده نکنید.
• در هنگام استفاده از کرم هیدروکینون از کرم ضد آفتاب با SPF 30 یا بالاتر استفاده کنید.
• اگر دچار تحریک پوستی شدید، مصرف کرم را قطع کنید و با پزشک خود مشورت کنید.

شما می‌توانید کرم هیدروکینون را معمولا دو بار در روز، صبح و شب استفاده کنید. ممکن است چند هفته طول بکشد تا کرم هیدروکینون تاثیر خودش را روی پوست بگذارد.

اگر پس از 4 ماه استفاده از کرم هیدروکینون، هیچ نتیجه‌ای مشاهده نکردید، مصرف کرم را قطع کنید و با پزشک خود مشورت کنید، چرا که مصرف هیدروکینون بیش از این مدت باعث ایجاد عوارض غیر قابل برگشتی است.

پماد هیدروکینون ۴ درصد برای چیست

هیدروکینون در دو غلظت 2 و 4 درصد در کرم‌های ضد لک به کار برده می‌شود. غلظت 4 درصد هیدروکینون بسیار قوی‌تر است و ممکن است عوارض جانبی بیشتری داشته باشد. به طور متوسط حدود چهار هفته طول می‌کشد تا این ترکیب تاثیر خودش را روی پوست بگذارد.

به دلیل اثرگذاری بسیار قوی، معمولا این ترکیب برای لک‌های سخت مانند ملاسما یا جای زخم‌ استفاده می‌شود. شما می‌توانید این کرم را بدون نسخه از داروخانه‌ها تهیه کنید. اما بهتر است که برای درمان لک‌های پوستی این‌ کار را زیر نظر یک پزشک انجام بدید.

ممکن است کرم هیدروکینون با بعضی از داروها و بیماری‌ها اختلال ایجاد کند و برای پوست و سلامتی خطر آفرین باشد. پماد هیدروکینون ۴ درصد اثرگذاری بسیار بالایی دارد که از آن برای سخت‌ترین لک‌ ها و تیرگی‌ ها استفاده می‌شود.

پماد هیدروکینون برای بیکینی

همان‌ طور که اشاره شد، هیدروکینون یک ترکیب حساس و قوی هست که نمی‌توان به راحتی و برای تمام ناحیه‌های صورت مانند دور لب و چشم استفاده کرد. هیدروکینون ماده‌ ای خطرناک است که در صورت وارد شدن به دهان می‌تواند بسیار مضر باشد و برای استفاده کردن در ناحیه‌ های پوستی که بافت ظریف‌تری دارند ممکن است به پوست آسیب برساند.

اما آیا استفاده از پماد هیدروکینون برای بر طرف کردن سایر قسمت‌های بدن مانند بخش داخلی ران‌ها، زیر بغل، لب‌ها یا حتی واژن چقدر می‌تواند خطرناک باشد؟ هیدروکینون ترکیبی خشن است که متخصصین پوست آن را برای استفاده در ناحیه‌های حساس بدن بسیار مضر و خطرناک می‌دانند.

ایمنی بلیچینگ واژن یک موضوع نگران کننده است. بسیاری از محصولات و درمان‌ های مورد استفاده برای سفید کردن ناحیه‌های حساس بدن حاوی مواد مضری مانند هیدروکینون، جیوه یا کورتیکواستروئیدها هستند. دکتر دوی، متخصص و پزشک زنان می‌گوید این مواد در صورت استفاده در نواحی حساس می‌توانند باعث تحریک پوست، واکنش‌های آلرژیک و سایر عوارض جانبی شوند.

همچنین، اثرات طولانی مدت این درمان‌ها روی پوست واژن به خوبی مطالعه نشده است، بنابراین ایمنی و کارایی آن‌ها مشخص نیست و بهتر است از این ترکیبات برای روشن‌سازی پوست استفاده نشود.

مکانیسم اثر هیدروکینون بر درمان لک چیست؟

ملانین رنگدانه‌ای است که در مو، چشم و پوست قرار دارد و باعث تغییر رنگ در این بخش‌ها می‌شود. با افزایش ملانین در پوست، رنگ آن تیره می‌شود و هیدروکینون  با مهار آنزیم تیروزیناز، تولید ملانین را در پوست کاهش می‌دهد.

هیدروکینون می‌تواند با روش‌های دیگر مانند پراکنده کردن ملانین‌ها در پوست یا تخریب آن‌ها باعث روشنی پوست شود. اما فرآیند معمول آن کاهش ملانوسیت‌ ها است. این فرآیند منجر به روشنی و کاهش تیرگی‌های پوست می‌شود.

مراحل دقیق مکانیسم عمل هیدروکینون به شرح زیر است:

• هیدروکینون به سلول های ملانوسیت در پوست نفوذ می‌کند.
• هیدروکینون با آنزیم تیروزیناز ترکیب می‌شود و آن را غیرفعال می‌کند.
• تیروزیناز آنزیمی است که برای تولید ملانین ضروری است.
• با غیرفعال شدن تیروزیناز، تولید ملانین کاهش می‌یابد.
• کاهش ملانین منجر به روشن شدن لک‌ های تیره پوست می‌شود.

خطرات و اثرات جانبی مصرف هیدروکینون برای درمان لک ها

در پاسخ به این سوال که عوارض و خطرات جانبی هیدروکینون چیست؟ باید گفت که هیدروکینون ترکیبی بسیار قوی است که به همان اندازه هم می‌تواند آسیب‌زا باشد. هیدروکینون می‌تواند باعث قرمزی، سوزش، خشکی و خارش پوست شود.

هیدروکینون می‌تواند در موارد جدی باعث ترک خوردن و پوسته شدن پوست و تیرگی‌های دوباره سیاه و سفید روی پوست شود. هیدروکینون در بعضی از موارد ممکن است باعث مسمومیت پوستی و سلولی شود.

قبل از استفاده از کرم هیدروکینون حتما تست پچ را انجام دهید. مقدار کمی از کرم را روی قسمت کوچکی از پوست خود، مانند داخل بازو، بمالید. اگر در عرض 24 ساعت هیچ واکنشی مشاهده نکردید، می‌توانید از کرم استفاده کنید.

نکاتی برای کاهش عوارض جانبی هیدروکینون:

• از هیدروکینون طبق دستور پزشک استفاده کنید.
• هیدروکینون را فقط روی ناحیه آسیب دیده بمالید.
• از هیدروکینون در اطراف چشم، دهان، بینی و ناحیه حساس استفاده نکنید.
• در هنگام استفاده از هیدروکینون از کرم ضد آفتاب با SPF 30 یا بالاتر استفاده کنید.
• اگر دچار تحریک پوستی شدید، مصرف هیدروکینون را قطع کنید و با پزشک خود مشورت کنید.

نکته: مطالعات و پژوهش‌ها نشان می‌دهد که متخصصان و پزشکان پوست برای درمان لک‌های پوستی اعم از لک‌ های ملاسما، لک‌ ناشی از آفتاب، کک و مک، لک‌های کبدی، لک‌های هورمونی و لک‌های دوران بارداری دیگر از کرم هیدروکینون استفاده نمی‌کنند.

نمونه‌ای از مطالعات را می‌توانید در مقاله نظر متخصصین پوست درباره نتایج استفاده از کرم سیستئامین چیست؟ مطالعه کنید.

موارد منع مصرف هیدورکینون:

• حساسیت به هیدروکینون: اگر به هیدروکینون حساسیت دارید، باید به دنبال یک ترکیب جایگزین باشید.
• بیماری پوستی: اگر بیماری پوستی مانند اگزما یا پسوریازیس دارید، نباید از هیدروکینون استفاده کنید.
• پوست بریده شده یا تحریک شده: هیدروکینون نباید روی پوست بریده شده یا تحریک شده استفاده شود.
• بارداری و شیردهی: هیدروکینون نباید در دوران بارداری یا شیردهی استفاده شود.
• حساسیت به مصرف آن: ایجاد واکنش و حساسیت پس از مصرف هیدروکینون

درمان های جایگزین هیدروکینون ها

در این مقاله سعی شد به طور دقیق به این سوال که هیدروکینون و کرم هیدروکینون چیست پاسخ داده شود. اما همان‌ طور که در بخش خطرات و عوارض استفاده از کرم هیدروکینون مطالعه کردید، امروزه دیگر کرم هیدروکینون به عنوان یک ترکیب فوق‌العاده و حتی یک ترکیب یکتا برای درمان لک‌ های پوستی استفاده نمی‌شود.

در حال حاضر ترکیباتی وجود دارند که می‌توانند به شکلی بی‌خطر در زمان سریع‌تر و با اثرگذاری بالا انواع لک‌های پوستی را درمان می‌کنند. یکی از این ترکیبات سیستئامین است که در حال حاضر برند سیسپرسا به عنوان اولین برند ایرانی توانسته است با استفاده از این ترکیب محصول کرم ضد لک قوی سیستئامین سیسپرسا را تولید کند.

نکات مهم درمان‌ های جایگزین هیدروکینون برای درمان لک‌ ها:

• حاوی ترکیبات موثر برای پوست مانند ویتامین C، آربوتین و نیاسینامید.
• عوارض جانبی بسیار کمتر مانند خشک یا ملتهب نکردن پوست و بی‌خطر بودن برای دوران بارداری.
• قابل استفاده برای درمان لک‌ و تیرگی‌های تمام نواحی بدن مانند نواحی حساس و خصوصی.
• سازگاری بالا با انواع پوست و بیشترین اثربخشی.
• فاقد سمیت سلولی و بدون خطر سرطان‌زایی.
• کمترین حس ناخوشایندی در طول درمان.

مواردی مانند لیزر درمانی، عمل جراحی، لایه‌ برداری شیمیایی و استفاده از تکنیک‌های تحریک بازسازی پوست وجود دارند که برای درمان لک‌ های پوستی استفاده می‌شوند.

این‌ها می‌توانند جایگزین‌های متفاوتی برای هیدروکینون باشند. اما اگر همچنان قصد دارید از کرم‌ ها و پماد برای درمان لک‌ های پوست و صورت خود استفاده کنید، بهتر است که به دنبال یک ترکیب کم‌ خطر و اثربخش باشید.

منبع